Мазҳабларни инкор қилувчиларнинг: “Биз фақат Аллоҳ нозил қилган Қуръон ва Расули баён қилган Ҳадисга эргашамиз. Аллоҳ бизни тўрт имомга эргашишга буюрмаган. Улар вафот этган ва Аллоҳ биздан уларга эргашганимиз ҳақида сўрамайди?”, деган қарашларига раддия:
Биринчидан, бундай қарашларни эшитсангиз, билингки, бу шахс ҳақида турли фикрлар бўлиши мумкин. Унинг фикрларидан эҳтиёт бўлинг ва уларни танқидий баҳоланг.
Иккинчидан, тўрт имом – Абу Ҳанифа, Молик, Шофеъий ва Аҳмад разияллоҳу анҳум – Аллоҳга ва Унинг Расулига эргашишга интилганлар. Улар ислом шариатининг муқаддаслигини сақлаш учун бор кучларини сарфладилар.
Тўрт мазҳаб – Ҳанафий, Моликий, Шофеъий ва Ҳанбалий мазҳаблари Ислом уммати томонидан асрлар давомида қабул қилинган, шаръий далиллар асосида қурилган ҳуқуқий тизимлардир. Ушбу мазҳаблар Аллоҳнинг Китоби ва Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суннатига асосланган.
- Қуръони Карим – Ислом шариатининг асосий манбаси.
- Суннат – Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг сўзлари, амаллари ва тасдиқлари.
- Ижмў – Ислом уламоларининг маълум бир масалада якдиллик билан қабул қилган ҳукмлари.
- Қиёс – Бирор масалада аниқ далил мавжуд бўлмаса, уни ўхшаш далиллар билан таққослаш ва ҳукм чиқариш.
- Саҳобаларнинг ижтиҳодлари – Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг саҳобалари қилган ижтиҳодлар.
- Урф-одат, истиҳсон, масолиҳ ва истисъҳоб – Фиқҳий қоидалар асосида ишлаб чиқилган қўшимча усуллар.
Улар ижтиҳод даражасига етишдилар. Умматнинг имом Молик ва Шофеъий, имом Абу Ҳанифа ва Аҳмад мазҳабларини қабул қилгани маълум.
Ҳар бир аср ва замонда уларнинг издошлари ва янгиловчи мужтаҳидлари бор. Тарихчилар улар ҳақида махсус асарлар ёзишган, бу уларнинг юксак мақомига далолат қилади.
Масалан:
- Имом Заҳабий “Сияру аълам ан-нубала”да тўрт имом ҳақида маълумот берган.
- Имом Байҳақий “Манақиб аш-Шофеъий”да имом Шофеъийнинг фазилатларини баён қилган.
- Доктор Аҳмад Шарбосий “Тўрт имом” китобида имомлар ҳақида ёзган.
- Замонамизда имом Муҳаммад Абу Заҳра тўрт имом ҳақида асарлар ёзган.
Айримлар “фақат Қуръон ва Ҳадисга амал қилиш керак, мазҳабга эмас” деган қарашни такрорлайдилар. Бироқ, Қуръон ва Ҳадисдан ҳукм чиқариш катта билим ва тушунишни талаб этади. Шунга кўра, уламолар Ислом шариатини аниқ тушунтириш учун ижтиҳод қилганлар ва мазҳабларни шакллантирганлар. Агар одам ўз-ўзидан фиқҳий ҳукм чиқара бошласа, у хатоларга йўл қўйиши мумкин. Тўрт имомга эргашиш Аллоҳ ва Унинг Расулига эргашиш ҳисобланади. Чунки улар олиб келган фиқҳий ҳукмлар Қуръон ва Ҳадисга асосланган. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтганлар: “Менинг умматим ҳеч қачон залолатга бирлашмайди”. (Ибн Можа, Табароний)
Аллоҳга қасамки, тўрт имом Раббиларидан келган нур устидадирлар ва уларда кўп яхшилик бор. Тўрт мазҳабга эргашиш – Қуръон ва Ҳадисга эргашишнинг ўзидир. Мазҳабни инкор қилиш – на маърифатлилик ва на тақво белгисидир.
Аллоҳдан ҳидоят, муваффақият ва тўғри йўлни сўраймиз. Аллоҳ барчамизни тўғри йўлда мустаҳкам қилсин!
Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходими Худойназаров.Ф
